دکتر سید رمضان عقیلی | تحلیل برنامه درسی تربیت اخلاقی در سیاست گذاری نظام آموزش و پرورش ایران
نشست «تحلیل برنامه درسی تربیت اخلاقی در سیاست گذاری نظام آموزش و پرورش ایران» در تاریخ 29 آبان در محل پژوهشکده سیاست‌پژوهی و مطالعات راهبردی حکمت برگزار گردید. در ابتدای این نشست آقای محمدی پویا دبیر نشست ضمن معرفی اهداف سلسله نشست های تحلیلی- سیاستی پژوهشکده حکمت، با بیان اهمیت پرداختن به چیستی، چرایی و البته جایگاه تربیت اخلاقی در اسناد بالادستی به معرفی سخنران جلسه آقای دکتر سید رمضان عقیلی پرداختند و از ایشان به عنوان یکی از افراد دارای پژوهش های مختلف در حیطه تربیت اخلاقی نام بردند.
دکتر عقیلی سخنران جلسه در ابتدای صحبت هایشان به چگونگی ورود به مباحث برنامه درسی تربیت اخلاقی پرداختند و ابراز داشتند که با تحلیل محتوای کتاب های هدیه های آسمانی و قرآن و… که در ظاهر باید بیشتر نسبت به کتاب های حوزه معرفتی دیگر به بحث اخلاق، تربیت اخلاقی و ارزش های اخلاقی توجه کنند، به مراتب کمتر از کتاب های دیگر به ارزش های اخلاقی توجه کرده اند. این موضوع باعث شد که به صورت جدی تر وارد حیطه مسائل تربیت اخلاقی در نظام آموزش و پرورش شوم.
ایشان همچنین به جایگاه اخلاق در اسناد بالادستی کشور اشاره کردند و اظهار داشتند که در اصل سوم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، تربیت اخلاقی به عنوان یکی از مسئولیت‌های مهم نظام تعریف شده است. در سند چشم انداز نیز بر اخلاق و متکی بودن بر اصول اخلاقی اشاره شده است. همچنین این موضوع در سیاست های کلی ایجاد تحول در نظام آموزش و پرورش نیز مورد غفلت قرار نگرفته است. دکتر عقیلی در ادامه به بیان اشاراتی در باب تربیت اخلاقی در اسناد تحولی نظام تعلیم و تربیت رسمی عمومی، ساحت تربیت اعتقادی، عبادی و اخلاقی سند تحول بنیادین آموزش و پرورش و هدف های کلی برنامه های درسی و تربیتی پرداختند و همچنین از قرارگیری اخلاق ذیل حوزه یادگیری حکمت و معارف اسلامی در حوزههای یازدهگانه یادگیری نیز نام بردند و از این ها به عنوان اهمیت و جایگاه تربیت اخلاقی در اسناد بالادستی نظام آموزش و پرورش یاد کردند.
ایشان در ادامه سخنانشان به اشکال گوناگون برنامه درسی تربیت اخلاقی نیز در کشورهای مختلف اشاره ای کردند و عنوان نمودند که برنامه درسی تربیت اخلاقی به سه شیوه در نظام های آموزشی دنیا مطرح است.
اول، برنامه درسی تربیت اخلاقی
برنامهدرسی تربیت اخلاقی دیسیپلینمحور (تربیت اخلاقی به صورت یک درس مجزا یا در ترکیب با حیطههای محتوایی دیگر مانند تربیت مدنی، شهروندی، ملی و دینی) که بیشتر در کشورهای چین، ژاپن و آفریقای جنوبی رواج دارد.
دوم برنامه درسی تلفیقی به صورت خرد (استفاده از کارکرد ثانویه سایر دروس) که این نوع برنامه درسی در کشورهای انگلستان، آمریکا و استرالیا بیشتر دنبال می شود.
سوم نیز برنامه درسی تلفیقی به صورت کلان: کل مدرسه است.
دکتر عقیلی؛ در بیان چرایی تربیت اخلاقی به دیدگاه صاحب نظران پرداختند و عنوان کردند که مواردی نظیر؛ تأثیر بر سلامت روانی و ایجاد شادابی و نشاط فردی، ایجاد امید به زندگی در آینده، پرهیز از پوچ انگاری و ول انگاری فردی، ایجاد پایگاه اجتماعی مثبت برای فرد و پرهیز از پوچ انگاری و ول انگاری اجتماعی از جمله دیدگاه های متخصصان در زمینه چرایی تربیت اخلاقی است.
در ادامه دکتر عقیلی به الگوی برنامه درسی تربیت اخلاقی که مستخرج از پژوهش های ایشان است، پرداختند و عنوان کردند که الگوی مورد نظر در واکنش به کاستیهایی که در فرایند تربیت اخلاقی در حال حاضر در نظام آموزشی وجود دارد طراحی شده است. ایشان همچنین برای گذار از وضع موجود به مطلوب برنامه درسی تربیت اخلاقی را متضمن توجه به یکسری نکات دانستند که از جمله آنان می توان به موارد زیر اشاره کرد.
* ترسیم دقیق حدودو ثغور تحول اخلاقی از منظر فلسفی- روانشناسی به عنوان پیشنیاز اصلی
* شناسایی و شبکه سازی ارزش های اخلاقی الویت دار در جامعه
* توجه به تفاوت ماهوی حیطه تربیت اخلاقی با سایر دیسپلین های ارائه شده در سبد محتوایی
* لزوم توجه به تغییرات پاردایمی در تربیت اخلاقی از تدریس ارزش ها به تربیت اخلاقی
* پوشش دوگانه محتوا مداری و فرایند مداری با اتخاذ رویکردی جامع در تربیت اخلاقی
* محوریت و مرکزیت ایجاد شایستگی اخلاقی با هدف سازواری ابعاد دانشی، بینشی و مهارتی تحول اخلاقی
* استفاده از الگوی هدف گذاری فنری در تناسب با ماهیت پیش رونده و پیچیده تحول اخلاقی
و …
در ادامه آقای محمدی پویا دبیر نشست به موضوع جداسازی کلاس و زنگ پرورشی در مدارس اشاره کردند و منحصر نمودن فعالیت های پرورشی را تنها به یک کلاس و معلم خاص را از جمله محدودیت تربیتی در نظام آموزش و پرورش بیان کردند و ابراز داشتند که در این شرایط تخصص گرایی برنامه درسی حاکم خواهد شد. در صورتی که فعالیت های پرورشی و تربیتی بایستی در تمام فعالیت های یاددهی – یادگیری و متناسب با دروس مختلف پرداخته شود. در پایان نیز حضار و علاقمندان در نشست به طرح سؤال های خویش پرداختند.
