سیاست­‌های کلی تأمین اجتماعی؛ از ابلاغ تا اجراء

نشست علمی «سیاست ­های کلی تأمین اجتماعی؛ از ابلاغ تا اجرا» روز دوشنبه مورخ 23 خردادماه 1401 با حضور سرکار خانم دکتر فاطمه قاسم پور، رئیس فراکسیون زنان و عضو کمیته اجتماعی مجلس شورای اسلامی، جناب آقای دکتر علی حیدری، رئیس کارگروه رفاه و تأمین اجتماعی کمیسیون علمی و فرهنگی اجتماعی مجمع تشخیص مصلحت نظام و نائب­رئیس هیأت­مدیره سازمان تأمین اجتماعی، جناب آقای مهدی خطیب دماوندی، مدیر کارگروه حکمرانی پژوهشکده سیاست پژوهی و مطالعات راهبردی حکمت، جناب آقای دکتر محمد غریب شاه، رئیس کمیته رفاه اجتماعی مجمع تشخیص مصلحت نظام و جناب آقای دکتر مجتبی همتی، عضو هیأت علمی دانشگاه علوم قضایی و خدمات اداری و مؤلف کتاب حقوق تأمین اجتماعی در سالن همایشات خانه اندیشه ورزان ایران برگزار شد.

در این جلسه، جناب آقای برغمدی از دفتر انجمن اسلامی دانشجویان مستقل دانشگاه علامه طباطبایی، جناب آقای میرزاخانی و سرکار خانم لالجینی از دفتر انجمن اسلامی دانشجویان مستقل دانشگاه تهران و جناب آقای افسری به نمایندگی از انجمن علمی دانشگاه تهران به ارائه نقطه نظرات خود پرداختند و مهمانان جلسه نسبت به پرسش نمایندگان دانشجویی پاسخ های مقتضی را ارائه کردند. این نشست علمی به دو صورت حضوری و مجازی و با حضور اندیشه­ورزان و جامعه دانشگاهی به منظور تبیین سیاست­های کلی تأمین اجتماعی ابلاغی مقام معظم رهبری (مدظله­العالی) برگزار گردید.

مهدی خطیب دماوندی، مدیر کارگروه حکمرانی پژوهشکده سیاست پژوهی و مطالعات راهبردی حکمت به عنوان اولین سخنران به ایراد مطالب و نکات مورد بحث پرداخت. وی با اشاره به نامهربانی هایی که نسبت به سیاست های کلی تأمین اجتماعی ایجاد شده اظهار داشت: موضوع تأمین اجتماعی یکی از مهم­ترین موضوعات مبتلابه کشور ماست و هر روزه با زندگی بسیاری از اقشار مردم سروکار دارد. مقام معظم رهبری (مدظله­العالی) با توجه به ضرورت مسئله تأمین اجتماعی، سیاست­ های کلی این حوزه را با فاصله اندکی از مصوبه مجمع تشخیص مصلحت نظام مطابق بند 1 اصل 110 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران به همه دستگاه ها ابلاغ نمودند. متأسفانه در این مدت چند ماهه از گذشت سیاست های کلی تأمین اجتماعی، برخلاف سیاست های کلی انتخابات یا سیاست های کلی قانونگذاری چندان مورد توجه واقع نشد و اقدامات تبیینی و ترویجی محدودی نسبت به آن شکل گرفت. پیش نویس سیاست های کلی تأمین اجتماعی بیش از دو سال در کمیسیون علمی فرهنگی اجتماعی مجمع تشخیص مصلحت نظام مورد مطالعه و بررسی قرار گرفت و بسیاری از نخبگان و پژوهشگران نقطه نظرات خود را در قالب طرح های پژوهشی به کمیسیون مذکور ارائه می داشتند. از جمله این مراکز، پژوهشکده سیاست پژوهی و مطالعات راهبردی حکمت بود که در آذر ماه سال 1399، گزارش پژوهشی با موضوع «تحلیل و ارزیابی پیش نویس سیاست های کلی تامین اجتماعی همراه با ارائه پیشنهادهای اصلاحی» را به کمیسیون علمی فرهنگی اجتماعی مجمع ارائه کرد و بخش قابل توجهی از پیشنهادات اصلاحی یا الحاقی در خروجی مصوبه مجمع قابل رؤیت بود.  

دکتر فاطمه قاسم‌پور، عضو کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی در نشست «سیاست ­های کلی تأمین اجتماعی؛ از ابلاغ تا اجرا» عنوان داشت: بر اساس اصل 29 قانون اساسی کشور: «برخورداری از تأمین اجتماعی از نظر بازنشستگی، بیكاری، پیری، از كارافتادگی، بی‏سرپرستی، در راه ماندگی، حوادث و سوانح، نیاز به خدمات بهداشتی و درمانی و مراقبت‏های پزشكی به صورت بیمه و غیره، حقی است همگان . دولت مكلف است طبق قوانین از محل درآمدهای عمومی و درآمدهای حاصل از مشاركت مردم، خدمات و حمایت‏های مالی فوق را برای یك‌‏یك افراد كشور تأمین كند» بنابراین، آحاد مردم به‌ویژه اقشار محروم، نیازمند و گروه‌های کم‌برخوردار می بایست تحت حمایت‌های دولت و جامعه قرار بگیرند. وی افزود: بند 4 سیاست های کلی تامین اجتماعی جایگاه تقنینی مجلس در حوزه رفاه و تامین اجتماعی را مشخص کرده و مجلس را مأمور به اصلاح قانونی در این مکلف کرده است. دکتر فاطمه قاسم پور اضافه کرد: اقدمات تقنینی، ساختاری و اجرایی در بعد حمایتی سیاست های کلی تأمین اجتماعی می بایست همراه با نگاه توانمندسازی باشد و به حمایت های صرف محدود نشود. در حال حاضر، نهادهای حمایتی جامعه از این گروه‌های محروم حمایت می‌کنند، اما سیاست‌های حاکم بر کشور در بحث قانون‌گذاری باید تعادل بین حمایت و توانمندسازی را نیز فراهم کند. عضو هیئت‌علمی مرکز تحقیقات زن و خانواده بیان داشت: بند 9 سیاست های کلی تأمین اجتماعی با موضوع « ارائه خدمات لازم به منظور تحکیم نهاد خانواده و فرزندآوری» یکی از نقاط عطف این سیاست ها بوده و حامل نگاه دقیق و جامع رهبر معظم انقلاب در حوزه زنان و خانواده می باشد. دکتر علی حیدری، نائب رئیس هیات مدیره سازمان تأمین اجتماعی و رئیس کارگروه رفاه و تامین اجتماعی کمیسیون علمی فرهنگی اجتماعی مجمع در ادامه نشست با تبیین فرآیند تصویب سیاست های کلی تامین اجتماعی افزود: کمیسیون علمی فرهنگی مجمع از سال 1395 مترصد تهیه و تنظیم سیاست های کلی تامین اجتماعی بوده و این اقدام در سال های 1399 و 1400 با دقت بیشتری صورت پذیرفت و سرانجام سیاست های کلی تامین اجتماعی در فروردین ماه سال جاری توسط مقام معظم رهبری ابلاغ شد. وی افزود: البته در پیش نویس سیاست های کلی عنوان «رفاه و تامین اجتماعی» مورد نظر بود لکن واژه رفاه در سیاست های ابلاغی معظم له حذف گردید. دکتر علی حیدری در بخشی از سخنان خود در پاسخ به سوالی مبنی بر نقش اتباع در سیاست های کلی تامین بیان کرد: در مصوبه نهایی سیاست های کلی تامین اجتماعی مصوب مجمع تشخیص مصلحت نظام صراحتاً به بحث اتباع پرداخته شده بود لکن در سیاست های ابلاغی رهبر معظم انقلاب از آن صرف نظر شد. البته عدم تصریح موضوع اتباع در سیاست های کلی تامین اجتماعی به معنای نادیده گرفتن آنان نیست بلکه عباراتی نظیر فراگیری در مدخل سیاست های کلی تامین اجتماعی اتباع را نیز شامل می شود. همچنین در قانون ساختار نظام جامع رفاه و تامین اجتماعی به این مضوع صراحتاً پرداخته شده بود وتامین اجتماعی را شامل آنان نیز می دانست. در بخش دوم جلسه آقایان دکتر غریب شاه و همتی به ارائه نکات خود پرداختند و مسئله تکثر تقنینی، ساختاری و اجرایی در حوزه تامین اجتماعی را مورد تحلیل و تبیین قرار دادند. عمده محور مباحث جناب آقای دکتر مجتبی همتی، عضو هیات علمی دانشگاه علوم قضایی و خدمات اداری و مولف کتاب حقوق تامین اجتماعی در این جلسه عبارتند از بررسی چالش­ها و خلاءهای قانونی و ساختاری نظام رفاه و تأمین اجتماعی در ایران، تحلیل و تبیین ضمانت اجرای سیاست­های کلی تأمین اجتماعی در نظام حقوقی- سیاسی ایران، استفاده از ظرفیت سیاست­های کلی نظام در خصوص اصلاح نظام یارانه و حمایت حداکثری از اقشار کم­برخوردار روستایی و عشایری، تبیین سازوکارهای قانونی جهت حمایت از مشاغل نوظهور و گسترش فرهنگ­سازی استفاده از بیمه و مزایای نظام تأمین اجتماعی، نقش نهادهای حمایتی نظیر کمیته امداد امام خمینی (ره) در تحقق سیاست­های کلی تأمین اجتماعی با رویکرد توانمندسازی و تحول­گرایانه و حدود انطباق و تناسب سیاست­های کلی تأمین اجتماعی با قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران. جناب آقای دکتر غریب شاه نیز به  تحلیل و تبیین دستگاه­های مورد هدف سیاست­های کلی تأمین اجتماعی، چیستی، چرایی و ضرورت بحث بیمه بیکاری در سیاست­های کلی تأمین اجتماعی، تبییننقش و جایگاه اتباع در نظام تأمین اجتماعی و استقلال ساختاری، مالی و مدیریتی نظام تأمین اجتماعی از دولت مرکزی پرداختند.